عَبدِالْلَطِيفُ بابت
معنيٰ
شاھ عبداللطيف ڀٽائي سنڌي ڪلاسيڪي شاعريءَ جو اهو سدا حيات شاعر آهي، جيڪو ڪنھن بہ تعارف جو محتاج نہ آهي. شاھ صاحب نہ صرف سنڌ، پاڪستان بلڪ دنيا جو تمام وڏو عالم، شاعر ،مدبر ۽ مفڪر هو. سندس ڪلام، فڪر ۽ فن، زبان ۽ ادب جي ڪيترن ئي خوبين سان مالا مال آهي. سندس عظمت ۽ شھرت جو وڏي ۾ وڏو سبب سندس اساسي ۽ ڪلاسيڪي شاعري آهي، جنھن ۾ سندس ڏات جو نور سنڌي سماج کي روشن ڪندو رهيو آهي. شاھ صاحب جي ڪلام ۾ سنڌ جي ثقافت، ٻولي ۽ تاريخ جو املهہ خزانو توڙي سياسي ،سماجي ۽ معاشي حالتن جو عڪس موجود آهي. شاھ صاحب پنھنجي ڪلام ذريعي انسانذات کي محبت، ڀائيچاري،امن، ايڪي،سِڪَ، پريت، محنت، جدوجھد، ديانتداري، اعليٰ انساني ۽ اخلاقي قدرن جو پيغام ڏنو ۽ ڏاڍ، ڏهڪاءُ، ظلم، ناانصافي، ڪوڙ، ڪُپت، دغا، دوکي، مڪر ۽ فريب جي مخالفت ۽ نفي ڪئي آهي.
Shah Abdul Latif Bhittai, commonly known by the honorifics Lakhino Latif, Latif Ghot, Bhittai, and Bhit Jo Shah, was a Sindhi Sufi mystic, and poet, widely considered to be the greatest poet of the Sindhi language.
بيتن ۽ وائين ۾
- وَحدَہٗ جٖي وَڍِئا، الاللهَ سين اورِينِ، ھِنيُون حَقِيقَتَ گَڏِئو، طَرِيقَتَ تورِين، مَعرِفَتَ جِيءَ ماٺِ سين، ڏيساندَرَ ڏورِيِن، سُکَ نَہ سُتا…[ سُر ڪلياڻ - يڪتائي ]
- وَحدَہٗ جٖي وَڍِئا، الاللهَ اَڌَ ڪِئا، مُحَّمَدُ رَسُولُ چَئِي، مُسلِمانَ ٿِئا، عاشِقَ عَبدِالْلَطِيفُ چئَي، اِنهين پَھِ پِئا، جيلاھَ ڌَڻِي ڌُئا،…[ سُر ڪلياڻ - يڪتائي ]
- مَندُ پئَندي مُون، ساڄَنُ سَھِي سُڃاتو. پِي پِيالو عِشقَ جو، سَڀُڪِي سمجِهوسُون، پِريان سَندي پارَ جِي، اَندَرِ آڳِ اَٿُون، جِيئَڻُ…[ سُر ڪلياڻ - وايون ]
- ٿِيندو تَنَ طَبِيبُ، دارُون مُنھِنجي دَردَ جو. ٻُڪِي ڏِيندُمِ ٻاجَهہ جِي، اَچِي شالَ عَجِيبُ. پِرِيَنِ اَچِي ڪِئو، سَندو غورُ غَرِيبُ،…[ سُر ڪلياڻ - وايون ]
- پَتَنگَ رَءِ رَچَنگَ، آڳِ پَسِي آئِيا، اُھي عَبدِالْلَطِيفُ چئَي، کُوري کَپايا، جيلاھَ لَنئُن لايا، مَرَنِ موٽَنِ ڪِينَڪِي.[ سُر يمن ڪلياڻ - پتنگ ۽ باھ ]
- يارَ سَڄَڻَ جي فِراقَ، ڙِي جيڏِيُون! آئُون مارِي، دَرِ دوسَنِ جي ڪَئين جو هُوندا، مُون جيھا مُشتاقُ، جاٿَي ڪاٿَي مَحبُوبَنِ…[ سُر يمن ڪلياڻ - وايون ]
- دوسُ پيھِي دَرِ آئِيو، ٿِئو مِلَڻَ جو ساعِيَو. ڏِينھَن پُڄاڻُون آڻي اَسان کي، مَولا مُحِبُ مِلائِيو، وِيو وِڇوڙو، ٿِيو مَيلاپو،…[ سُر يمن ڪلياڻ - وايون ]
- آھِنِمِ ڳالِهڙِيُون، ماءَ مُرادُون پِرِينءَ سين، جٖي مان پييُون پِرِينءَ ري، کُوءِ سي راتِڙِيُون، جٖي مان اورِيُون پِرِينءَ سين، وَرُ…[ سُر کنڀات - وايون ]
- سارِي راتِ سُبحانُ، جاڳِي جَنِ يادِ ڪِئو، اُنِ جي عَبدِالْلَطِيفُ چئَي، مِٽِيءَ لَڌو مانُ، ڪوڙيِين ڪَنِ سَلامُ، آڳَھِ اَچِئو اُنِ…[ سُر سريراڳ - سيوا ۽ سار ]
- جِتي لَهِرِنِ لَکَ، ڪَنِ ڪَرڳَلُ پاڻَ ۾، اُتي عَبدِالْلَطِيفُ چئَي، رَبَ تُنھِنجِي رَکَ، ڪُڄاڙو ڪَکَ، ڀَرُ جَهلِيندا ڀيڙِ جو.[ سُر سريراڳ - جيون ۽ جھاز ]
- ڪَنڌِي سارِيان ڪانَہ، يا اَمُنَ اَمانَ ، اي اِلاھِي! يا اِلاھِي!، ٻاجَهہ ٻيلاٽِي ڀايان، ڳَڻَڻَ ڳاڻيٽو ناھِ ڪو، اَپَرِ ٿِئا…[ سُر سريراڳ - وايون ]
- ڪيرُ چُوندو ڪو نَہ چُوندو، تَہ ڪو آھِين اَسانجو، پِرِين پَرَتين رَبَ کي، ڪَرَ سَفَرَ جو سَعيو، جانِي ھِنَ جَھانَ…[ سُر سريراڳ - وايون ]
- سِڙَه سُڃاڻِيو چوءِ، ماءَ سامُونڊِي آيا، بَرِڪَتَ مُحَّمَدُ مِيرَ جي، اَڱڻُ سُرَھو ٿِيو، سِڪَندي مُون سالَ ٿِئا، وَڻِجارو آيو، ماڻُهو…[ سُر سامونڊي - وايون ]
- وِئا اَٿَمِ ھوتَ ھَڻِي، آئُون تَنھِن جَڙَ جَڏِي ڪِي، سامُونڊِيءَ جي سَڱَ جي، ھِنيَين حُبَ گهَڻِي، سِڙُه ڏيئِي سِيرَ ٿِئا،…[ سُر سامونڊي - وايون ]
- وَڻِجارو آيو، ماءَ مُرادُون پُنِيُون، مُعَلِمُ ڪَري مُوڙَھَنِ جو، ھادِيءَ ھَلايو، سامُونڊِيَنِ سَفَرَ جو، سَدائِين سَعيو، اُونِهي وَڃَنِ اوھَرِي، ڪو…[ سُر سامونڊي - وايون ]
- اُونِهي ۾ اوھَرِي، ڪَھِي ڪَچي ساڻُ، سُپَڪَ جو سَيِّدُ چئَي، پُڇي نَہ پَرياڻُ، عِشقَ وارِيُون عَبدِالْلَطِيفُ چئَي، سَڌَ نَہ کَڻَنِ…[ سُر سھڻي - ترھو، ڪچو ۽ ڪنڀار ]
- ھِيءَ ڀَرِ ھِيءُ ھَنڌوسِ، ڪَوڙو ٿِيُسِ قَرِيبَ ري، روزُ ڏِھاڙِي راتِ کي، مَٿي پارَ پَنڌوسِ، عِشقَ جو عَبدِالْلَطِيفُ چئَي، نَڪو…[ سُر سھڻي - تران، سڀت، ڏٺي ڏينھن ]
- آيَلِ اَمَڙِ توءِ جِيئان، جَي مُون سارِينِ سُپِرِين، سَنئُون سُونھائِيين پيچِرو، ميھارَنِ مِيان، گهَڙو ڀَڳو تَہ گهورِيو، تان ڪِي تَرُ…[ سُر سھڻي - وايون ]
- وَڏا وَڻَ وَڻِڪارَ جا، جِتِ نانگَ سُڄَنِ نِيلا، اُتي عَبدِالْلَطِيفُ چئَي، ڪِئا ھيڪَلِيُن حِيلا، جِتِ ڪُڙِمَ نَہ قَبِيلا، تِتِ رَسِجِ…[ سُر آبڙي - واقف وڻڪار، وڏا وڻ ]
- پَلَڪُ نَہ رَھي دِلِ تو ري، وَرُ مِيان صاحِبَ خانَ بلوچا، اُٺَ چارِيندِيَسِ اُنِ جا، مَٿان سي ٽَڪَرَ ٽوري، ڏُکَ…[ سُر آبڙي - وايون ]
- لَنڊِيُون ھِنَ لوڪَ ۾، مَرُ ھَزارين ھُونِ، اَٺَئِي پَھَرَ اَڱڙا، ڌويو ڌويو ڌُوَنِ، پيرَ پَٽِ نَہ پُونِ، اُنِ جا عَبدِالْلَطِيفُ…[ سُر معذوري - ڪاڪل ۽ جيسرميرياڻيون ]
- رَنجَلَ پِئَڙَسِ رافَ، ڪَندي پَنڌُ پَھاڙَ ۾، رَڪَبَ کوڙِئو روھَ تي، ڪَري ڪاھُون مَٿي ڪافَ، آھيسَ عَبدِالْلَطِيفُ چئَي، سِڪَ پِريان…[ سُر معذوري - اڌر نڌر ۽ ھيڪلي ]
- تَنَ مَنَ مَنجِهہ تَنوارَ، ھو يارَ، سَدا آھي سِڪَ جِي وو، تِيئَن چُڻِڪَن چِتَ ۾، جِيئَن سا گَهنڊِيءَ لارَ، لَڳِي…[ سُر معذوري - وايون ]
- ھوتَ نَہ ڀانيُمِ ھِيئَن، مارِي سَڄَڻَ تُنھِنجي نِينھَن، ڇَڏي تُون ڪو ڇَپَرِ ويندين، لُڪُون لَڳَنِ ڪوسِيُون، ڏاڍا تَپَنِ ڏِينھَن، جُهونگارِيندي…[ سُر ديسي - وايون ]
- ڇا کي ٿا ڪَرَھَ قَطارِئو، واڳَ وَٺِي وَرُ وارِئو، مُون نِماڻِيءَ تان ڪِينَ چَئو، سائِينءَ ڪارَڻِ سُپِرِين، دوسِتَ دَرسَنُ ڪارِئو،…[ سُر ديسي - وايون ]
- ٻَڙِي مادَرِ ماءُ، مُون ۾ بِرِھُ بَلوچَ جو، مُون کي لَڳَڙو ڪانُ شِتابا، ٻَرِيَمِ ٻاروچَنِ جا، ڏُونگَرَ مَنجِهہ ڏِيا، ڏُکوُن…[ سُر ديسي - وايون ]
- ڪِھَڙي آندين سانگَ، ٻاروچا ڀَنڀورَ ۾، اوٺِيَنِ اُٺَ پَلاڻِئا، تاڻي ٻَڌائُون تانگَ، جِيءَ جَڙَھُيَمِ جَنِ سين، سي پِرِين ٿِئا پاَسانگَ،…[ سُر ديسي - وايون ]
- آڻي لِکِئي لَنئُن لائِي، آئُون ڪا جوڙَ جَتَنِ جو، ٻَڙِي جيڏِيُون، آئُون ڪا ڪُڙُمُ ڪيچِيَنِ جو، ڪُھِي ڪَمِيڻِي ھَلِئا، ڪَھَلَ…[ سُر ڪوھياري - وايون ]
- شادِيءَ جو سِينگارُ، آيَلِ آيَلِ مَرَڪُ مُنھِنجو مُون پِرِين، آھي ڳَھُ ڳِچِيءَ ۾، ڏي ھالُورا ھارُ، آھي اُگهاڙَنِ کي، جانِبَ…[ سُر حسيني - وايون ]
- پُنهون پِريشانُ، ھئَي ھئَي حالُ مُنھِنجو، مُون کي بُکَ بوتَنِ جِي، نَڪِي ڀايان نانُ، شَھَرُ صَحرا ڀانيان، مُون ليکي مَيدانُ،…[ سُر حسيني - وايون ]
- لائي جَڙَ جَتَنِ سين، آئُون جا چَڙِھِي نِينھَن نظاري، آئُون جا ڪُٺِيَسِ ڪاڻِ ڪوھِيارِي، مَچُ مُھِنجي مَنَ تي، وِئو ٻاروچو…[ سُر حسيني - وايون ]
- ڪارُون وَسَ ڪِئامِ، ڙي ھئَي ھئَي وو لَڏي ڏُورِ وِئامِ، مُنھِنجو ھوتُ نَہ موٽِئو، ٻَنڌَڻَ ٻاروچَنِ جا، پينگهي مَنجِهہ پييامِ،…[ سُر حسيني - وايون ]
- اَجهو ڪِئو آرِي، ھِيءَ ويچارِي، وَئِي ڪاھِيندِي ڪيچَ ڏي، آئُون پِيادي پَنڌُ گهَڻو، واٽُنِ تي واري، پُنهون پِيادِيَنِ جا، بارَ…[ سُر حسيني - وايون ]
- مِلَندي سِيئَن مَرَندي سِيئَن، مُون کي آھي، آيَلِ سُورُ سَندونِ، آئُون پِيادِي پَنڌُ گهَڻو، ڪيچِي وِئا ڪَرَھَلَ ڪاھي، عَشقُ آرِيءَ…[ سُر حسيني - وايون ]
- مُنھِنجا پيرَ پُنهون، يارَ پُنهون، سِيرُون ٿِئَڙا ڇَپَرين، آرِياڻِيءَ پُنهونءَ جو، ڏُونگَرَ ڏَسُ ڏِنو، ٻانڀَڻِ کي ٻَروچَ ري، ٿِئَڙو شَھَرُ…[ سُر حسيني - وايون ]
- مُون رَتُ رُنُو ٿي رائي، مُون رَتُ وَھايو ٿي رائي، کَڻِيو پيرُ پُنهونءَ جو، جيڪُسِ مُئيءَ جا جيڏِيُون، وِئَڙا لاڳاپا…[ سُر حسيني - وايون ]
- اللهَ واري آڻِ، ٻاروچا ڀَنڀورَ ۾، نِھارِيندِيَسِ نِڪَڻِي، ڪوھِيارِي جي ڪاڻِ، ڪَندِيَسِ ڪوھِيارَل سين، رائي مَنجِهہ رِھاڻِ، رِڻُ جهاڳِندِيَسِ راتِ…[ سُر حسيني - وايون ]
- پَلَيءِ لَڳِي آھِيان، مُون کي ڇَپَرِ تان نَہ ڇَڏيجا ٻاروچا، پُنهون مُنھِنجو آن سين، اَئِين ساٿَ سَلامَتَ نيجا، ڇورِي ڇِنِي…[ سُر حسيني - وايون ]
- جِيءُ جِيارِئو جَنِ، سَڄَڻَ مانَ اَچَنِ، مُنھِنجو پَرَڏيھِي راڻو ڪا واري، ھِينئَڙا ٿِيءُ مَ ڪانھِلو، سَدا سانگَ پَوَنِ، کاڻِيُون لوٺِيُون…[ سُر راڻو - وايون ]
- سَندَڙِيانِ سِڱَڙي، ڳالِهہ ڳُجَهڙِي، مُون مارِيندِي ڪَڏِھِين، جَا وَڄائِينِ جَتَڙا، نَہ تَنھِن نَڙَ جِھَڙِي، مُرلِيءَ کي جَنھِن ماتِ ڪِئو، نَہ…[ سُر رامڪلي - وايون ]
- ڪَلَپَتِي آيا ڙِي ماءَ، آئُون ھَلَندِي اُنِ سين، حِرصَ ھَوا جِيءَ جَنِ جا، سُکين تان نَہ سَڌايا، تَنِ تَڪِيا تاڪي…[ سُر رامڪلي - وايون ]
- آسِرو آھي، موٽِي اِيندا، مُون نَہ ڇَڏِيندا پاڻَ پَسَندا، پَٿَرِ وارَ پِرِينءَ لَيءِ، ويھُ تُون وِڇائي، ڏُکَ لاھِيندا ڏِيلَ مان،…[ سُر رامڪلي - وايون ]
- ويھُ مَ ويسَلِي، تُون ھَڏِ وَتُ مَ ويسَلِي، تان ڪي جاڳِي اورِ اللهَ سين، مَحَبتَ جي مَيدانَ جِي، سُڄي ڳالِهہ…[ سُر رامڪلي - وايون ]
- نانگا نِنڊ نَہ ڪَنِ، لوچَنِ لاءِ پِرِيَنِ جي، باھِيُون بيراڳِيَنِ جُون، ڀِنِيءَ ڀَڙِڪا ڪَنِ، ھلو سيڪيُون ھَٿَڙا، مَٿي تَنِ مَچَنِ،…[ سُر رامڪلي - وايون ]
- زاغَ تُنھِنجي ذاتِ جو، ٿورو مَٿي مُون، اُڏامِجِ عَبدِالْلَطِيفُ چئَي، صُبحِ سيڻَنِ ڏُونھُون، ڪَري وينَتِيُون وِتَرِيُون، ٻاجهائِجِ ٻَھُون، ”لالَڻَ ڪونَہ…[ سُر پورب - ڪانگ ]
- جُوءِ جيڏاھِين جوڳِيين، اُنَ مُنھِن اَکڙِيُون، سَڳا سيلا سِڱِيُون، تَنِ سين تُنبَڙِيُون، مُون کي جَنِي مارِئو، اُنِ تي اڳَڙِيُون، اِيندا…[ سُر پورب - جوڳي ]
- ڍَڪَ ڍَڪِيندو مُون نَہ ڇَڏِيندو، شفيعُ شافِعُ سُپِرِين، اَنڌا اُونڌا آکُڙِئا، سَڀَ نِباھي نِيندو، وَٽان ويچارَنِ جي، داڙُو پاڻَ دَڙِيندو،…[ سُر بلاول - وايون ]
- ڀورِي تو ڀَؤُ نَہ ڀانيو، لِيلان تو لِهورُ لَڄايو، ڪوڙي مَڻِيي ڪَچَ تي، مُوڙِھِي تو مَردُ مَٽايو، ھِرِکي ويئِيين ھارَ…[ سُر ليلا - وايون ]
- جو نَوازي ڏَڏَ، آسَرَ لاھِ مَ اُنَ جِي، اوڏايان اوڏو گهَڻو، ڪِھَڙا ڪَرِيين سَڏَ، ويھُ داتا جي دَرَ تي، لَنگها…[ سُر رِپ - وايون ]
- جِيئَري زِيارَتَ، جي مُون پِرِيَنِ سين، سَڌَرَ مُنھِنجا سُپِرِين، مُون تان لاھِ مَ ھَٿَ، مَولا مُون کي ميڙِين، سُپريان جي…[ سُر رِپ - وايون ]
- مَوتَ مُندَ نَہ آھي، تائِبَ ٿِئو تَڪِڙا، وڌائِين وَڍَڻَ لَيءِ، ڳَنُ ڪُھاڙِيءَ پاھي، اَجَلُ اَسارَنِ کي، ڪامَ وَٺِئو ٿو ڪاھي،…[ سُر آسا - وايون ]
- جٖي ھُئا سونين سَنگهَرين، سي ھِتِ نَہ پَسان ھاڻِ، اُونِهي ۾ عَبدِالْلَطِيفُ چئَي، وِئا پَڪي ڪَنھِن پرياڻِ، سائُو سَنجَنِ ساڻِ،…[ سُر گهاتو - ڪو جو قھر ڪلاچ ۾ ]
- جيڪُسِ جَهلِيا مَڇَ، گهاتُو گهَرِ نَہ آئِيا. ڪاھي وَڃو، ناکُئا ڪَرِيو بُري تي بَڇَ. ڪاٿَي سَندِيَنِ ڪُنڍِيُون، ڪاٿَي سَندِيَنِ رَڇَ.…[ سُر گهاتو - وايون ]
- اُوٺِي مَٿي لَڪَ، مُون ٻاروچا ڀانيا، تازو پيرُ پُنهونءَ جو، نَہ ڪَنھِن جهورِئو جَهڪَ، مُون کي ڇَڏي ھَلِئا، ڌَڙُ ڌُڻِئو…[ سُر ڪيڏارو - داستان پھريون ]
- ڪَنڊِ لَنگهيندي ڪاڻِ، پييَمِ پَنوَهارَنِ سين، اُتي جِي عَبدِالْلَطِيفُ چئَي، رُنِي سَڀَ رِهاڻِ، هِنَ هِيڻائيءَ هاڻِ، ڪَنڌُ مَٿاهُون نَه کَڻان.[ سُر مارئي - مارئي ملير جي ستي سيل ]
- کَٿِيءَ مَنجِهہ کَٽِيائِين، لوئِيءَ ۾ لَڌائِين، مارُو ڄامُ مَلِيرَ جو، پَرَچِي پَنوَهارَنِ سين، لوئِي ڏيجُ لَڌائِين، سِيلُ نِباهِيين سُومَرا، پَنھِنجو…[ سُر مارئي - پائران پيھي آيا ]
- مارُنِ پاسي مِينھَن اُٺا، لَڏي ويندَڙي لوءِ، اللهَ ڪو ھِتِ آڻِيين، پانڌِي پائُرَ جو، ڪانَہ ٻُڌِيسُون ڪَڏِھِين، زَنجِيرَنِ ۾ جوءِ،…[ سُر مارئي - وايون ]
- مُنھِنجو هِينئڙو سَنگهارَنِ ساري، هُوءِ جي ويجها وَسَ کي، آءُ حَمِيرَ ڀَڃُ زَنجِيرَ، هِيئَن نَہ سَگهان هِتِ گهاري، اِلاهِي عِنايَتَ…[ سُر مارئي - وايون ]
- آئُون شَلَ ويڙِه وَڃان، جِتي مارُوئَڙا اَلا، تازِي مَڪَ مَلِيرَ جِي، موڙِئو ڏارَ ڀَڃان، ويندِيَسِ اَباڻَنَ ڏي، ڳائي ڳيجَ گَڃان،…[ سُر مارئي - وايون ]
- آئُون وِسارِيان ڪِيئَن، هِي ڳُڻَ مارُنِ جا؟ مِينڍا ڌوءِ نَہ مارُئِي، جيڏِيُنِ جَڙِيا جِيئَن، ڇَتا مُورِ نَہ ڇوڙِيان، سَرَتِيُنِ سيڙِهِئا…[ سُر مارئي - وايون ]
- مُنھِنجو مَنُ مَلِيرُ، ڪوٽَنِ ۾ ڪِيئَن گَهارِئان، پِيان شالَ پَيُون ڀَري، پائُرَ جو پَنِيرُ، سَرَتِيُون پَسان سُومَرا، جِيئَري لاھِ زَنجِيرُ،…[ سُر مارئي - وايون ]
- تو دَرِ آيَسِ سامَ، ڄامَ سَما سامَ تُنھِنجي، نَہ سَمِي نَہ سُومَري، آھِيان گَندَرِي غُلامَ، آھي مُنھِنجي مُنھَن ۾، مَڇِيءَ…[ سُر ڪاموڏ - وايون ]